Дончук көчөсү

Дончук көч. көрүнүшү. Сүрөттүн автору: Алексей Сахно.

Khabarovsk

Дончук көчөсү СССР баатыры, Улуу Ата мекендик согуштун катышуучусу – Василий Иванович Дончуктун атынан аталган.

Фамилияны жазуунун эки варианты кездешет: Дончук – расмий документтерде, жана Данчук – google карталарда дана даректик көрнөкчөлөдө жазылган. Айтор, фактылардын көбү Дончук туура экендигин билдирет. Алардын фамилиясын туугандары Дончук кылып көрсөтүүнү "сураныч" кылган документтер жолугат. Ошондой эле сыйлык барактарында да баатырдын фамилиясы О менен жазылат.

Василий Иванович 1910-жылы Киевде имараттын каролчусу жана Биринчи киев гимназиясында жыгач уста болуп иштеген дыйкандын үй-бүлөсүндө төрөлгөн. Василий 10 жашка чыкканда, атасы каза болуп, үч баланы багыш үчүн апасы көп иштегенге туура келген. Василий, улуу агасы Владимир жана Надежда карындашы, кайыр сурап көчөдө көп жүрүшкөн, багуусуз балдар менен байланышып, Покровский чиркөөсүндө жайгашкан балдар үйүнө беш жылга түшүп калышат. Ал жактан Вася оңоло баштайт: пионер болот, комсомолго өтөт.

Мектептен кийин Василий Дончук фабрикалык-заводдук училищени бүтүрүп жана 1930-жылы комсомолдук жолдомо менен Сталинград трактордук заводуна токарь болуп жөнөйт, ал жерден цехтин мастери болот.

Бирок Василий асманга учууну каалоочу. Биринчи ал аэроклубда окуп, андан кийин Краснодар крайындагы деңиз учкучтарынын аскердик мектебин бүтүргөн, андан кийин Москва аскердик аймакка кызмат өтөөгө жөнөйт, ал жерде Осоавиахим аэроклубунун инструкторунун иши менен бирге тез эле учкуч бөлүктүн начальник кызматына чейин өсөт.

Бир жолу Кызыл Армиянын борбордук үйүнүн паркындагы теннистик кортто бир кызга тенис ойноону сунуш кылган. Ал келечектеги жубайы Лариса Филипповна менен ошентип таанышкан, аны менен Ыраакы чыгышка бирге жөнөшкөн. Алардын Наталья деген кызы төрөлгөн.

Хабаровскто Дончук жарандык пилот болгон, 1935-жылдан тартып учкуч бөлүктүн начальниги жана аэроклубда учкуч-инструктор болуп иштеген, ал эми 1936-жылы пилот болуп Камчаткага жөнөгөн.

1937-жылы, Ыраакы Чыгыштын түштүгүндө Маньчжурия чыңалуусу өскөндө, Дончукту түндүк трасстардан алып, аскерге чакырылган. Кийинки эле жылы Хасан көлүнүн жанындагы согушка катышкан. Чындыгында, МП-1 бис учагында "Тынч океан флотунун командачылыгынын өзгөчө тапшырмасы" боюнча бир гана согуштук учуу жасаганга жетишкен, бирок ал үчүн сыйлык алган аны жаңы мотоцикл сатып алганга короткон.

Василий Дончук Камчаткага кайтып келип капысынан авиатехникке чейин төмөндөтүлөт, андан кийин ошол кездеги популярдуу болгон 58-берене менен кылмыш-жаза ишинин фигуранты болуп калат ("Родинага чыккынчылык"). 1938-жылы 30-декабрда Дончукту камашкан, ал эми 7 айдан кийин соттошкон. Бирок андан кийин ишти токтотуп, учкучту коё беришкен жана Дончук абага кайтып келет.

Бул окуядан кийин Дончук "БАМпроект" темир жол курулушунун лагерлерин башкарууда авиаотрядга башчылык кылат. Мүмкүн, ушундай ажыдаарылык жол менен "чекисттер" аны өздөрүнө иштегенге тартышкан. Дончук келечектеги Байкал-Амур магистралы трассасынын чалгынчылыгы менен алектенген.

Советтер Союзунун баатыры Василий Дончук. Сүрөт: Украинаны эскерүү китеби.

Согуш башталганда, Дончук фронтко суранган, бирок аны жылдын аягына чейин жибербей коюшкан. Ноябрда гана ал өзүнүн кичинекей П-2 учагында бортмеханик Владимир Лосев менен бирге ыктыярчы болуп эң узун – Карелия фронтуна жөнөшкөн.

Согушчан учкучтар жаңы келгендерди дароо өздөрүндөй кабыл алышты: Ыраакы Чыгышта жана Заполярьеде учууларга бай тажрыйбалары болгон балдар келишкен. Дончук өтө татаал согуш тапшырмаларын алчу: партизандарга согуштук ок-дарыларды жеткирип жана жардарларды, аскердик маалыматтарды чыгарып кетип, ошондой эле душмандын ооругуна чалгындоочу жана диверсиялык топторду жеткирген. Бул дагы учкучка аз көрүнүп, өзүнүн почточу-багаж учагына бомбаларды кошуп, аны жеңил бомбардировщикке айландырган. 1942-жылдын майына чейин "Почталар менен" ошентип бомбалап жатышты.

Бирок Дончук чоң авиацияны каалаган жана натыйжасында өзүнүкүнө жетти: кайра окуткандан кийин аны Douglas A-20 "Бостон" бомбардировщигине отургузушту. 1943-жылдын ноябрында аны жакынкы бомбалоочу полкунун эскадрильясынын командири кылып дайындашты, ал эми 1944-жылы апрелде, Карелия фронту чечүүчү чабуулдук операциясына даярдыкты баштаганда, Василий Иванович 108-өзүнчө чагындоочу эскадрилиясынын командири болуп дайындалган.

Тапшырмаларды ийгиликтүү аткаргандыгы үчүн Советтер Союзунун баатыры наамына сунуш кылышты, бирок тиешелүү Жарлыктын чыгышына 11 күн калганда фронттун линиясынын ары жагынан экипаж кайтпай калган.

1965-жылдын 7-майында Хабаровскинин Темир жол районундагы Штурманская көчөсүн Василий Дончуктун атынан аташкан. Анын аты менен ошондой эле жакын жерде жайгашкан №41 мектеп аталган, ал эми хабаров аэроклубунун имаратында Василий Дончук, анын тарбиялануучусу болгондугу жөнүндө жазылган мемориалдык такта орнотулган.