Гагарин көчөсү

Гагарин көчөсүнүн көрүнүшү. Сүрөт: Алексей Сахно.

Khabarovsk

13.02.2021

Проект реализуется при поддержке Фонда президентских грантов

Дүйнөдө биринчи жолу космосту багындырган адамдын ысымын алып жүргөн көчө - Горький атындагы айылдын башкы көчөсү. Белгилей кетүүчү нерсе, Юрий Алексеевич Гагариндин Хабаровск менен түздөн-түз байланышы бар – ал биздин шаарга космоско учкандан кийин үч жолу келген.

Белгилүү болгондой, Юрий Гагарин 1961-жылы 12-апрелде космосто болгон. Анын урматына Советтер Союзу боюнча көчөлөргө, аянттарга, ал тургай шаарларга анын ысымы берилди. Хабаровск дагы ошондой болгон: "Восток-12" кемесинин бортунда биринчи адамы менен учкандан бир ай өткөндөн кийин, 15-майда Вяцкая көчөсү Гагарин деп аталып калган.

Вяцкаянын аталып калышы, Ыраакы Чыгышта жана айрыкча, Хабаровскто Вятка губерниясынан көптөгөн адамдар көчүп келишкен.

Айтмакчы, Хабаровсктогу көчөгө анын көзү тирүү кезинде, айрыкча ал дагы деле шаарга келип турса да анын ысымы ыйгарылышы өтө сейрек көрүнүш.

Ал эми Гагарин Японияга бара жатып, Хабаровскке 1962-жылы 20-майда учуп келген. Биринчи космонавтты дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө көргүлөрү келгендиктен, Юрий Алексеевич көп саякаттап жүргөн: Англия, Болгария, Финляндия, Чехословакия, Египет, Куба, Польша, Бразилия, Исландия, Канада, Афганистан, Индия - болгону 30 тан көбүрөөк өлкө.

Аэропорттон Хабаровскиде аскер кызматкерлери берген ачык лимузин менен Гагарин жана анын жубайы "Парус" мейманканасына жөнөштү. Айтмакчы, ал лимузин мурдагыдай эле Хабаровскиде сакталып калган. Эс алгандан кийин Амурду бойлой "Москва" теплоходунда, андан кийин Ленин стадионунун сейил багы аркылуу сейилдөө болуп, Борбордук маданият жана эс алуу паркында кечки митинг болду, анда Гагарин Ыраакы Чыгыштын үстүнөн учуп баратып, хабаровск радиосун уккандыгын, анын эфиринде "Амур толкундары" вальсы ойногондугун айтып берди.

Гагарин Япониядан ошондой эле Хабаровск аркылуу 29 майда кайтып келген. Андан кийин ал ошол жылдары жигердүү курулуп жаткан Индустриялык районуна барып, 1980-жылдын май айынан бери өзүнүн ысымын алып жүргөн паркка Курил карагайын отургузду. Аны бүгүн да цирктин имаратынын борбордук кире беришинин алдынан көрүүгө болот. Андан кийин СКА Муз сарайында жумушчулар менен жолугушуу болду.

Ошентип, Хабаровскиде дүйнөнүн биринчи космонавты менен түздөн-түз байланышкан эки жер бар: Горький атындагы айылдагы Гагарин көчөсү, жана Флегонтов көчөсүнүн районундагы Ю.А. Гагарин паркы. Советтер Союзу кулагандан кийин, сейил бак көп жылдар бою ээн жаткан, бирок "нөл жылдардан" кийин иретке келтирилип, сейил бактын аймагына цирк курушту, ал эми азыркы учурда "космостук" темада соода-көңүл ачуу борборун куруп жатышат.

Гагарин үчүнчү жолу Хабаровске өлөрүнө бир жыл калганда – 1967-жылы 15-июнда – 35 жылдык мааракесин белгилеген Комсомольск-на-Амуре шаарына бара жатып келип кеткен. Юность шаарында Юрий Алексеевич Жаштар үйүн ачкан жана азыр анын ысымын алып жүргөн авиация заводуна барган.

Юрий Алексеевич Гагарин Хабаровскиде. Май 1962-жыл. Сүрөт: Н.И.Гродеков атындагы Хабаровск крайлык музеи, ачык булактардан алынган.

1961-жылдын 12-апрелде (бул күндөн кийин дагы) туулган балдардын көбүн, ата-энелери Юрий деп аташкан. Албетте, бүт Советтер Союзу боюнча Гагарин деген көчөлөр пайда боло баштады.

Хабаровскидеги Гагарин №14 эң узун автобус каттамдарынын биринин болгон бурулушу ("Икарус” “гармошкасы” менен баскан, төрт каттамдын бири) жайгашкан, Покус көчөсүнүн кесилишинен башталат жана завод башкармалыгынын алдындагы аянттан бүтөт.

Гагарина-Вятская Хрущевдун учурунда жигердүү курулган, ошондуктан бул жерде "сталинкалар" калган эмес, оолукма жүрүм туруму менен балдар жана өспүрүмдөр үчүн ПТУ окуу корпусу гана калган. Негизи, Гагарин, бүт Горький атындагы кыштак сыяктуу эле, убакыт "токтоп калган". Мисалы, бул жерде бир дүкөндө нан жана ич кийим сатылуучу, советтик типтеги дүкөндөрду же чоң энелер кылдаттык менен отургузган көптөгөн гүлзарларды жолуктурса болот.

Гагаринде белгилүү мончолордун бири жайгашкан, ал эми Воровской көчөсү менен кесилишкен жерде сезондо жаңы кармалган кета жана башка амур балыктары сатылуучу баш аламан базар бар.

Акыркы жылдары, шаар бийлигинин көңүл буруусу менен кичи район бир нече гүл бакчага, жаңы стадионго жана "акылдуу", бирок алигиче туташтырыла элек аялдамаларга ээ болду. Бүтүндөй Горький атындагы кыштак сыяктуу эле, Гагарин көчөсүнүн өнүгүүсүнө 2021-жылы курулуп бүтүшү керек болгон "Хабаровск айлануусу" автомобиль жолунун эксплуатацияга берилиши, күчтүү түрткү берди. Горький атындагы кыштакка жакын жерде тез магистралдарынын бир нече съездилери жабдууланат, ал эми бүгүнү күндө Хабаровскинин транспорттук инфраструктурасындагы "тар моюн" болуп саналган Восточное шоссеси, реконструкцияланып, 4 тилкелүү унаа жолуна чейин кеңейтилет.