Намуд ба кӯчаи Фрунзе. Сурат: Алексей Елаш.

Проект реализуется при поддержке Фонда президентских грантов

То соли 1886 кӯчаи Фрунзе Телеграфная ном дошт, вале дертар шаҳрвандон оиди ба ифтихори Иван Матвеевич Протодяконов — якум сардори шаҳрии Хабаровск ном гузоштан, муроҷиат намуданд.

Кӯча марказӣ буд, дар он шаҳрвандони номдор зиндагӣ мекарданд. Аз соли 1887 то 1893 аз Протодяконовская бо воситаи дарёчаи Плюснинка, ки дар айни ҳол дар коллектори бетонӣ зери булвари Уссурийск пинҳон шудааст, мостҳо-убурҳосохта шудаанд.

Соли 1925 бинобар вафот кардани фармондеҳи пролетарӣ Михаил Василевич Фрунзе кӯчаро номгузорӣ намуданд.

Дар кунҷи Фрунзе ва Муравев-Амурский — бинои баҳашамати Главпочтамт ҷойгир аст. Дар охири он, дар қад-қади кӯчаи Фрунзе, лавҳаи ёдгорӣ бахшида ба ронандаи Почтаи Русия, Алексей Бердникови 36-сола гузошта шудааст. Вай 9 июли соли 2011 дар деҳаи наздишаҳрии Некрасовка аз тири ғоратгароне, ки фургони почтаро бо 4 000 000 рубл нафақа дуздидаанд, ҳалок шудааст. Пас аз ду моҳ, ҷинояткорон дастгир карда шуданд.

Худи Фрунзе умуман ба Хабаровск наомадааст. Максимум, ба шарқ танҳо ба ҷое ки ӯ рафтааст, ин Чита мебошад: ӯ аз ҷои зисти доимаш дар вилояти Иркутск ба он ҷо мегурехт. Пас аз он Москва, Беларус, инқилоб, ҷанги шаҳрвандӣ ва марги пурасрор аз «заҳролудшавии хун».

Аз Ленин то Булвари Уссурий — сохтмон омехта шудааст: аз «сталинкаҳо» то «биноҳои баландошёна»-ҳои муосир. Дар ин ҷо аз биноҳои таърихӣ танҳо хонаи истиқоматии Павел Амвросиевич Усолтсев, ки соли 1912 сохта шудааст, боқӣ мондааст. Маълум аст, ки дар соли 1928 Марфа Усолтсева дар хона бо фарзандонаш зиндагӣ мекард ва вақте ки мақомоти шӯравӣ хонаро ба ихтиёри худ гирифтанд, ба ӯ дар ошёнаҳои поёнӣ зиндагӣ кардан иҷозат доданд ва дар ошёнаи боло хонаи коммуналӣ ташкил карда шуд. Соли 1985 бино фарсуда шуда ва зиёда аз 20 сол оҳиста-оҳиста вайрон мешуд, то он даме ки азнавсозиӣ карда шуд.

Дар байни булварҳои Фрунзе бисёр иморатҳои таърихӣ боқӣ мондаанд. Дар чорроҳа бо булвари Уссурийск-бинои истиқоматии Кабатовҳо ва Вшивтсевҳо ҷойгир мебошад. Онҳо то солҳои 30-ум, то он даме ки маҷбур шуданд ба Харбин гурезанд, аз он истифода мебурданд. Пас аз мунисипализатсия, дар иморат ҷамъияти «Далёхотсоюз», ҶС Бидерман (Бритониёи Кабир), ташхиси тиббию-судӣ ҷойгир буд.

Каме баландтар, аз тарафи ҷуфт, дар дарунтар хонаи истиқоматии аз хишту чӯби Прокопий Денисов, яке аз тоҷирони сарватманди Хабаровск, ҷойгир аст. Соли 1919, вақте ки ӯ «роҳи гурезро ёфтанро» ҳис кард, хонаашро ба бародарон Кабатовҳо фурӯхт. Прокопий Семенович аз Хабаровск ба ҳеҷ ҷое нарафт, дар хонаи акнун дар гузашта хонаи худ то дами маргаш соли 1927, ҳуҷра ба иҷора мегирфт. Тақдири соҳибони нави хона ҷолиб аст. Бародарон Кабатовҳо соҳиби дӯкон ва корхонаи осиёи орд буданд ва дар Амур киштии мотордор бо баржа, ки ба номи падари ӯ — «Михаил Кабатов» гузошта шудааст, шино мекард. Бародари хурдӣ — Андрей — ҳамчун разведчик дар назди Атаман Калмиков хизмат мекард. Тааҷҷубовар аст, ки монархистони ашадӣ Кабатовхо муддати дароз «дар болои об» монданд, амволи онхоро танхо соли 1930 кашида гирифтанд. Бародарон маҷбур буданд ба сӯи Харбин фирор кунанд.

Худи ҳамин хел иморат — поёни хона аз санг ва ошёнаи дуюм аз чӯб — комилан ҳифз шудааст ва дар шафати бинои Прокуратураи генералии Федератсияи Русия дар Округи федералии Шарқи Дур ҷойгир аст. Ин бинои истиқоматии Василий Фомин мебошад, ки дар даҳсолаи аввали асри XX сохта шудааст. Соли 1931 бино халқӣ гардонида шуда ва ҳамчун хобгоҳи нефтяникҳо дигаргун карда шуда ва дертар умуман ҳамчун хонаи коммуналӣ ба истифода дода шуд.

Сурати Михаил Фрунзе, ки аз сурати сиёҳ ва сафед сохта шудааст.

Ҳангоми поён фаромдан ба булвари Амур бузургтарин имортаҳои таърихӣ ва лавҳаҳои ёдгорӣ ҷойгиранд.

Фрунзе, 63 — бинои истиқоматии Рувим Алперович. Ин савдогар, ки аслан аз Якутск буд, ба Хабаровск кӯчида, дини насрониёнро қабул кард ва бо таъминоти гӯшт барои эҳтиёҷоти артиш машғул шуд. Дар охири солҳои 20-ум ӯ ба Чин рафт, аммо насли ӯ то ҳол дар Хабаровск зиндагӣ мекунанд. Дар аввал, дар ин хона як студияи суратгирӣ ва як ширкати филмсозӣ ҷойгир буд.

«Синамоӣ» муддати тӯлонӣ — аллакай дар замони Иттиҳоди Шӯравӣ — хонаи №69а буд. «Далкиносентр» дар ин ҷо ҷойгир буд, ки рӯзҳои пеш аз Интернет филҳои хуб, аммо начандон маъмул ва аз ин рӯ дар филмҳои VHS истеҳсол нашуда, намоиш дода мешуд. Худи хона як қиссаи ҷолиб дорад: ду бародар бо насаби Усов буданд — Георгий ва Иван. Дар аввали асри ХХ, онҳо қитъаро ба ҳам баробар тақсим карданд ва ҳар яке барои худ хона сохт: Ҷорҷ хишт аст, ва Иван чӯбӣ. Тахмин кардан осон аст, ки сохтори Георгий то ба имрӯз боқӣ мондааст. Пас аз милликунонӣ дар солҳои 20-ум, дар ин ҷо дафтари Маъмурияти Муттаҳиди Давлатию Сиёсӣ дар Шарқи Дур ҷойгир буд ва баъдтар хона ба манзилҳои коммуналӣ дода шуд.

Дар фасадҳои «хрушевкаҳо» дар тарафи муқобили кӯча боз ду лавҳаи ёдгорӣ гузошта шудааст. Яке аз онҳо ба Серафим Тимошин — селектсионер ва боғбон, сокини фахрии Хабаровск бахшида шудааст. Маҳз ба шарофати ӯ Хабаровск яке аз шаҳрҳои сабзтарин дар ИҶШС ба ҳисоб мерафт ва дар назди ӯ мо зиёда қарздорем.

Ба боло ба Серишев — бинои истиқоматии Петр Росолович, 1902 сол сохта шуда, ҷойгир аст. Наздикии Военная Гора (кӯчаи ҳозираи Серишева чунин ном дошт) ва шумориа зиёди изомиёнро ба назар гирифта, Петр барои супоридан ба иҷора ба муаллимони дар наздики корпуси Кадетӣ хона месохт. Соли 1930, бино кашида гирифта шуд ва дар иморат, бо вуҷуди ин, чун дар биноҳои ҳамсояи монанд, солҳои зиёд ва то имрӯз милитсия-политсия маскан гирифтааст: дар хонаи №98 (ҷониб Флигели афсарӣ) ва № 99.

Кӯчаи Фрунзе дар Харитаи Google

Галереяи "Садои кӯчаҳо"