Кӯчаи Шевченко

Намуд ба кӯчаи Шевченко. Сурат: Алексей Сахно.

Khabarovsk

28.02.2021

Проект реализуется при поддержке Фонда президентских грантов

Дар аввал, кӯчаи Шевченко Береговая ном дошт, зеро он дар соҳили Амур, дар ҷои хело дур, дар минтақаи паноҳгоҳ ва бозор, тӯл кашида буд. Аммо ин номи ғайрирасмӣ буд, вале дар он қоидаҳои хеле ҳам расмӣ амал мекарданд. Масалан, қитъаи кӯча аз даҳони дарёи Ури (номи аслии Плюснинка, ҳоло дар зери булвари Уссурийский пинҳон шудааст) то Средная Гора (Муравёв-Амурский) шаҳрвандони оддӣ зиндагӣ мекарданд. Кисми бокимондаро пости харбй ишғол мекард.

Ҳатто дар байни кӯчаи Береговая ва Амур буридани чӯб ва сохтани биноҳо манъ буд. Ин минтақаи ҷангал дар ибтидо бояд ҷои истироҳати шаҳрвандон ба назар гирфита шуда буд. Бо гузашти вақт, дар ин ҷо боғи боҳашамати шаҳр пайдо шуд, бинобар ин кӯча ба зудӣ аввалин номи расмии худро гирифт: Садовая.

Соли 1881 номи онро ба ифтихори князи кабир Алексей Александрович, ба Алексеевский иваз карданд, ӯ соли 1873 ба Хабаровка болои роҳ даромада буд.

Дар ин кӯча қароргоҳи генерал-губернатор ҷойгир буд. Ҳоло ин бино шинохтанашаванда аст: он пурра аз нав сохта шудааст ва ҳоло дар он ҷо хонаи ноҳиявии афсарони Артиши Русия (ОДОРА) ҷойгир шудааст. Гузашта аз ин, комсомолтсҳо яке аз аввалинҳо шуда хонаи генерал-губернаторро ишғол карданд — соли 1927 дар ин бино (он вақт ҳанӯз барқарор нашудааст) клуби комсомолии ба номи В.И. Кубяк ҷойгир шуд (яке аз кӯчаҳои Хабаровск низ ба номи ӯ гузошта шудааст).

Дар аввали солҳои 2000-ум, ҳангоми сохтани калисои Успенский ва таҷдиди майдони Комсомолская, бинои ҳамшафати ОДОРА, инчунин девори боғи ОДОРА вайрон карда шуданд. Худи боғ ҳам аз байн рафт. Дар ҷои он ҳоло майдони шаҳри шарафи ҳарбӣ ҷойгир аст.

Солҳои 1882-83 дар кӯчаи Алексеевская яке аз аввалин биноҳои сангини Хабаровск — раёсати вилоятии Приморский (ҳоло он маркази тиҷоратии «Парус») ва инчунин осорхонаи ҳарбӣ, сохта шудааст. Қариб ҳама одамони маъруф, ки ба шаҳр ташриф меовардаанд, дар «Парус» ҷойгир мешуданд: аз балкони он, Юрий Гагарин ба аҳолии шаҳр салом мегуфт, Президенти нахустини Россия Борис Ельцин ва дигарон зиндагӣ мекарданд.

Табиист, ки пас аз инқилоб ҳама чизҳои ба «подшоҳон» тааллуқ дошта дар ҳама ҷо нест карда мешуданд. Ҳамин тавр Алексеевская Шевченко шуд. Ҷолиби диққат аст, ки ин ҳодиса дар давраи Ҷумҳурии Шарқи Дур руҳ дода буд: моҳи марти соли 1921 ба марги шоир ва рассоми украин Тарас Григоревич Шевченко 60 сол пурра шуд. Баъзе сокинони шаҳр бо ташаббус оиди дар ин сана номгузорӣ кардани яке аз кӯчаҳои Слободкаи Украина баромад карданд, аммо ҳукумати Ҷумҳурии Шарқи Дур кӯчаи марказиро барои ин қазия таъин кард. Онҳо ободкуниро хеле дертар шурӯъ карданд: масалан, асфалт танҳо тобистони соли 1937 ва ин ҳам бошад танҳо дар канори девори Боғи марказии фарҳанг ва фароғат, гузошта шуд.

Соли 2005, бо ёрии чархболи вазнини Ми-26, антеннаи истгоҳи қабулкунандаи «Орбита» аз кӯчаи Шевченко ҷудо карда шуд, ки он муддати дароз дар якҷоягӣ бо кӯҳ рамзи Хабаровск ва нишони радиотелевизиони «Далневосточная» буд. Вай тавассути ҳавопаймо ба деҳаи наздишаҳрии Сквортсово интиқол дода шуд ва дар он ҷо на танҳо ба қабул кардани сигналҳо, балки ба интиқол низ шурӯъ кард. Ба ҷои «Орбита», як бинои дигари ҳукуматӣ пайдо шуд, ки бо Хонаи қабулҳои расмӣ пайваст буд.

Дар охирон панели мозаикавии 12-метра «Шеър дар васфи Приамуре» мавҷуд аст, ки онро соли 1979 рассом Геннадий Павлишин аз сангҳои нимқиммат гузоштааст. Тӯли солҳои зиёд гурӯҳҳои сайёҳон, аз ҷумла гурӯҳҳои хориҷӣ, барои тамошои ин офариниш меомаданд. Имрӯз ба Хонаи қабул дохил шудан на он қадар осон аст. Дар мавриди бинои дуввуми санги «аввал» дар Алексеевская — осорхонаи низомӣ бошад, имрӯз ворид шудан ба он низ осон нест. Бо вуҷуди баннерҳои «Мо таърихро ба ёд меорем!» дар пештоки он намоён будан, вуруди ройгон ба музей вуҷуд надорад. Танҳо дар ҳайати гурӯҳҳо ва дар вақти қатъиян мувофиқашуда имконпазираст.

Илова бар ин чунин биноҳои ҷолиби диққат Алексеевская, мағозаҳои бо ҳама намуди молҳо низ ҷойгир буданд: читҳо, матоъҳои пашмӣ ва коғазӣ, пойафзол, ғалладонагиҳо, орд, макарон, чой, шакар. Дар давраи аз соли 1887 то 1893 дар қад-қади кӯчаи Алексеевская аз болои дарёи Плюснинка пулҳо сохта мешуданд. Пештар дарёро маҷбур убур кардан лозим буд. Дере нагузашта, дар назди хонаҳо чароғҳо фурӯзон шуданд, ки дар он ҷо резедентсияи генерал-губернатори Амур ҷойгир буд, дар назди иморатҳои савдогарон ва мансабдорони баландпоя ва тобистони соли 1913 плитаҳои пиёдагарди оҳанин гузошта шуданд.

Осорхонаи Гродеков дар кӯча. Шевченко. Сурат: Алексей Елаш.

Азбаски қариб ҳамаи биноҳо дар Садовая-Алексеевская-Шевченко аз санг сохта шуда буданд, онҳо то ба имрӯз боқӣ мондаанд. Дар байни онҳо Осорхонаи Гродековский ва хонаи тиҷоратии Богданов, ки соли 1922 милликунонида шудааст, мавҷуданд. Дере нагузашта онро прокуратура ишғол кард, ки он то имрӯз на танҳо дар ин иморат ҷойгир аст, балки ба он як бинои дигар илова карда шудааст.

Қитаъи замини Алексеевская аз майдони Соборная (Комсомолская) то осорхонаи Гродековская бештар аз ҷониби кафедраи ҳарбӣ сохта шудааст: ба ғайр аз хонаи генерал-губернатор, низомиён иморате ҳам доштанд, ки дар он маҷлиси афсарон ҷойгир буд (ҳоло осорхонаи санъати Шарқи Дур дар ин ҷо ҷойгир аст).

Мавҷи «дуввум» сохтмонҳо дар кӯчаи Шевченко ба солҳои 30-50-уми асри ХХ рост омад. Сипас маҷмааи варзишӣ (ҳавзи СКА) бо портики боҳашамати чорсутуна ба хонаи аллакай барқароршудаи генерал-губернатор пайваст карда шуд.