Chernyaxovskiy koʻchasining koʻrinishi. Rasm: Aleksey Saxno.

Проект реализуется при поддержке Фонда президентских грантов

Xabarovskning janubiy qismidagi ushbu koʻchaga ikki marta Sovet Ittifoqi Qahramoni, armiya generali Ivan Danilovich Chernyaxovskiy nomi berilgan.

Aytish kerakki, Chernyaxovskiyning Xabarovsk bilan, umuman Uzoq Sharq bilan aloqasi yoʻq. Aftidan, Janubiy mikrorayon qurilganida, asosiy koʻchalarga buyuk sarkardalarning nomlari berilgan: Suvorov, Voroshilov, Rokossovskiy, va Chernyaxovskiy haqida ham unutmaslikka qaror qilishgan. Xuddi u "bizniki" boʻlmaganligi singari, uning nomidagi koʻcha ham ancha chekkada joylashgan, u goʻyo Janubiy mikrorayon va Beshinchi maydonni ajratib turgandek.

Garchi, barcha sovet qonunlariga koʻra, Chernyaxovskiy, aytilganidek, albatta "sadoqatli doʻstdir".

U 1907 yilning 16 (29) iyunida Kiyev viloyatida tugʻilgan. Uning otasi temir yoʻl ishchisi boʻlgan, ammo Birinchi Jahon urushi paytida yaralanganidan soʻng, u boshqarmadagi xizmatini tark etib, pomeshchik aravachisi sifatida qayta oʻqishga majbur boʻlgan. Fuqarolar urushi boshlanganda, Chernyaxovskiyning onasi va otasi terlamadan vafot etishadi, olti nafar bola yetim qoladi. Oʻshanda boʻlajak general hayotning barcha "zavq-shavqlarini" tatib koʻradi: boshpanasiz hayot kechiradi, shogird, choʻpon boʻlib ishlaydi, ammo shu bilan birga doimo oʻzini oʻzi trivojlantirish bilan shugʻullanadi va oʻrta maktabda imtihonlarni oʻzi tayyorlanib topshirishga muvaffaq boʻladi.

Keyin Ivan komsomol yoʻnalishida mansab pogʻonalaridan tez koʻtarila boshlaydi: yacheyka kotibi, maxsus boʻlim batalyoni (CHON). Sovetlarga qarshi qoʻzgʻolonlarni muvaffaqiyatli bostirganligi uchun Ivan Chernyaxovskiy ismi yozilgan "Mauzer" bilan taqdirlanadi. 1920-yillarning boshlarida u muvaffaqiyatli insonga xos barcha sifatlarga ega edi: charm kurtka, qoʻmondon furajkasi va "Mauzer".

Kechagi koʻcha bolasi armiyani oʻz taqdiri deb hisobladi va oʻqishga ketdi. Dastlab Odessa piyodalar maktabida, keyin Kiyev artilleriya maktabida, soʻngra Leningraddagai F.E.Dzerjinskiy nomidagi Harbiy texnika akademiyasida tahsil oldi. Toʻgʻri, u ishchi va dehqonlar Qizil Armiyasini mexanizatsiyalashtirish va motorizatsiya qilish harbiy akademiyasini tugatib, uning birinchi bitiruvchisi boʻlgan. Aytgancha, oʻqish paytida Chernyaxovskiy oʻzining ijtimoiy kelib chiqishini yashirgani ma’lum boʻladi. Vladimir Leninning singlisi Mariya Ulyanova uning yonini oladi.

Artilleriya maktabida Chernyaxovskiy eng ilgʻor kursantlardan biri, eng zoʻr sportchi, futbol jamoasi sardori, badiiy havaskorlik toʻgaragining faol ishtirokchisi va batareya qoʻshiqchisi edi. Uning yoqimli bariton ovozi va yaxshi eshitish qobiliyati bor edi. Shuningdek, u gitara va katta garmon chalar, fransuz tilini bilar edi.

Xizmatga qabul qilingan askar Chernyaxovskiy Belorussiya va Boltiqboʻyi davlatlarida xizmat qilgan. U yerda u Buyuk Vatan urushini tank boʻlinmasi qoʻmondoni sifatida boshladi. 1941 yilning yozida Chernyaxovskiyga "polkovnik" unvoni beriladi va bir yil oʻtgach u Voronej frontiga joʻnatiladi, u yerda 60-armiyani boshqarishni boshlaydi.

Voronej muvaffaqiyatli ozod qilinganligi uchun Chernyaxovskiy oʻzining birinchi Qizil Bayroq ordenini oladi (bu orden unda jami toʻrtta edi). Keyin Kursk muvaffaqiyatli ozod qilinadi va Dneprni bosib olish boʻyicha ajoyib operatsiya amalga oshiriladi, bular uchun u Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoniga sazovor boʻladi.

1944 yilning bahorida Chernyaxovskiy 3-chi Belorussiya frontini boshqarib, Sovet frontlarining eng yosh qoʻmondoniga aylanadi, oʻsha paytda u atigi 37 yoshda boʻlgan. Vitebsk, Minsk va Vilnyus muvaffaqiyatli ozod qilinganligi uchun Ivan Danilovich ikkinchi SSSR Qahramoni yulduzini qoʻlga kiritadi. Mukofotlardan birini unga shaxsan Mixail Ivanovich Kalininning oʻzi topshiradi.

Ivan Danilovich Chernyaxovskiy, ikki marta Sovet Ittifoqi Qahramoni. SSSR davridagi otkritka nusxasi.

General juda gʻalati va shubhali holatda vafot etadi. Bu 1945 yilning 18 fevralida bir kun oldin ozod qilingan va oldingi chiziqdan uzoqda boʻlgan Melzak (Sharqiy Prussiya) shahri chekkasida sodir boʻladi.

Ivan Chernyaxovskiy oʻzining jipidagi orqa qismlarni koʻzdan kechirayotganida, oʻz tarafidan bitta artilleriya snaryadi otiladi. U qoʻmondonning mashinasi yonida portlaydi, transport vositasiga ham, odamlarga ham zarar yetkazmaydi. Front qoʻmondonidan tashqari. U koʻkragidan qattiq jarohat oladi, bir soat oʻtib vafot etadi.

Armiya generali 1945 yilning 20 fevralida u oʻzi ozod qilgan Vilnyus (Litva) markaziy maydoniga dafn etiladi. Oʻsha kuni Moskvada 124 ta quroldan 24 marta motam oʻqi otiladi. Shundan keyin dushmanga otilgan snaryadlarda ular "Chernyaxovskiy uchun" deb yozishni boshlaydilar.

1992 yilda Chernyaxovskiyning hoki Moskvada Novodevichy qabristonida qayta koʻmiladi. Polshaning Penenjo shahri (hozirda Melzak deb nomlanadi) yaqinida Ivan Chernyaxovskiyga yodgorlik oʻrnatiladi, u Polsha hukumati tomonidan 2015 yilda buzib tashlanadi. Bunga javoban, bir yildan soʻng Moskvada generalga yangi yodgorlik oʻrnatiladi. Vilnyusda oʻrnatilgan yana bir yodgorlik 1991 yilda Voronejga koʻchiriladi.

Sobiq Sovet Ittifoqining koʻplab shaharlarida Chernyaxovskiy koʻchasi paydo boʻladi. Xabarovskda u boshqa taniqli harbiy rahbarlar - Voroshilov va Suvorov nomidagi koʻchalarni birlashtiradi.

Chernyaxovskiy koʻchasi on the Google's Map

"Streets' Voice" Gallery