Folomeyev koʻchasining koʻrinishi. Surat: Aleksey Saxno.

Проект реализуется при поддержке Фонда президентских грантов

Dmitriy Sergeyevich Folomeyev xabarovsklik va hatto uzoq sharqlik ham emas. U 1913-yil 5-(18)sentyabrda Ryazan viloyatida tugʻilgan. Ota-onasi oddiy dehqonlar edilar, uning otasi Dima 10 yoshligida vafot etgan, shuning uchun u oʻqishni toʻliq tugata olmadi va 14 yoshidan ishlay boshladi.

Koʻp oʻtmay, Folomeyev Moskvaga koʻchib oʻtdi ( aynan shu yerda u Frunze harbiy akademiyasini qurgan) va motoristlar kurslarini tamomladi. Komsomolsk-na-Amure haqida eshitib, Amur qirgʻogʻiga borishga qaror qilgan. Ammo u yerga yetib bormadi — u Xabarovskda qoldi, zavodga ishga kirdi va tezda transport sexining ekspeditoriga aylandi. 1934-yilda armiyada xizmat qilish uchun ishini ikki yil davomida toʻxtatishi kerak edi, undan keyin Dmitriy Sergeyevich Xabarovskga qaytdi.

Ulug Vatan urushi boshlanganda, Folomeyev frontga koʻngilli sifatida borish istagini bildirdi. U tankchilarni tayyorlash boʻyicha bir oylik kursga yuborildi. 1941-yil avgust oyidayoq Folomeyev frontda tanklar vzvodi qoʻmondoni boʻlgan.

Issiq kunlar edi: jangdan ortidan jang, chekinish, ogʻir yoʻqotishlar. T-70 tankidagi Folomeyev ekipaji Mtsensk va Oryol yaqinidagi mudofaa janglarida qatnashgan. Keyin Folomeyev Moskva uchun mashhur va qonli jangda qatnashib yarador boʻlgan va gospitalga yuborilgan. Sogʻayib ketgandan soʻng, u bronetank qoʻshinlari qoʻmondon tarkibining malakasini oshirish kurslarini tugatadi. U oʻqigan joy garchi Leningrad nomi bilan yuritilgan boʻlsa-da, evakuatsiya natijasida Magnitogorskda boʻlgan(Chelyabinsk viloyati). Keyinchalik Nijniy Tagilga koʻchib oʻtib, yanada zamonaviyroq T-34 tankini boshqarish kurslarida oʻqigan.

1942-yil avgustda Dmitriy Sergeyevich frontga qaytdi va birinchi jangdayoq Kozelsk operatsiyasi paytida uning tanki shikastlanadi. Ekipaj 40 daqiqada dushman olovi ostida mashinani tuzatishi kerak edi. Folomeyev yana jarohat oldi, ammo qoʻmondonlikni davom ettirdi. Ushbu operatsiya uchun u oʻzining birinchi mukofoti – “Jasorat uchun” medalini oldi.

1943-yil yanvarigacha tank brigadasiga tanaffus, ular Oliy Bosh qoʻmondon shtabi zaxirasiga olindi. 13-yanvarda Voronej frontida Ostrogoj-Rossoshansk operatsiyasi boshlandi. Folomeyevning tanki boshqalar qatori qishloq ortidan qishloqlarni ozod qildi, soʻngra qoʻqqisdan hujum qilish orqali Rossosh shahrini egallab oldi. Oʻzlarining kutilmagan kelishi bilan tankchilar 15 bolaning hayotini saqlab qolishdi. Gap shundaki, orqaga chekinayotgan fashistlar uylardan birining yertoʻlasida ularni tiriklayin yoqib yubormoqchi edilar. Ular hatto somon tayyorladilar ... Endi bu shaharchada ham Folomeyev nomidagi koʻcha bor.

Koʻtarilgandan keyin yana qulash yuz berdi: “Qizil bolgʻa” kolxozi yaqinida Folomeyevning tanki qor bilan qoplangan jarga tiqilib qoldi. Ular xoda qidirib topib, qazishni boshlagan vaqtlarida allaqachon qorongʻi edi, asosiy kuchlar esa oldinga oʻtib ketgan edilar. Jarlikdan chiqib, ekipaj otishma ovoziga ergashdi. Oʻshanda tankchi sezganidek, jang qilayotgan ularning oʻrtoqlari edi. Tank Mixaylovka qishlogʻiga kirib borganida, fashistlar orqaga qarab qochayotgani maʻlum boʻldi. Ekipaj zudlik bilan jangga qoʻshilib, dushmanning oʻqqa qarshiligini bostirdi.

Mixaylovkadan chiqishda Folomeyev tanki fashistlarning ketishiga toʻsqinlik qilib, Belaya daryosidagi yagona koʻprikni toʻsib qoʻydi va olti soat davomida mudofaani ushlab turdi. Shuningdek, tankchilar 22 nafar askar va zobitni va asosiy vazifasi partizanlarga qarshi kurash boʻlgan 156-Italiya Alp togʻlari diviziyasining shtab-kvartirasi avtobusi va 15-nemis politsiyasi polkining 3-batalyonidan muhim hujjatlarni qoʻlga olishdi. 1946-yil yanvar oyida ushbu hujjatlar, yaʻni fashistlar tomonidan otib tashlangan yuzlab tinch aholining (shu jumladan bolalarning) ismlari roʻyxati Nurnbergdagi sud jarayonida ishlatilgan.

Aytgancha, Folomeyev oʻz taktikasida bir necha bor “Gastello hiyla-nayrangini” qoʻllagan — u shunchaki dushman tankini yon tomonga surib yuborgan. Nemis mashinalaridan ogʻirroq boʻlgan T34 tanki ushbu maqsad uchun ayni muvofiq edi.

Ikki kundan keyin Tatarino qishlogʻi uchun yangi jang boʻlib oʻtdi, unda Dmitriy Sergeyevichning tanki toʻliqligicha nokautga uchragan edi. Immobilizatsiya qilingan transport vositasida tankchilar asosiy kuchlar yaqinlashguncha 20 soat davomida dushman hujumlarini qaytarib turishlari kerak edi. Natija katta boʻldi: 4 ta dushman tanki, 4 ta mototsikl, 2 ta dala oshxonasi, 4 ta tankga qarshi qurol, 15 ta transport vositasi, 8 ta avtomat va 100 tagacha askar va zobitlar yoʻq qilindi. Toʻgʻri, Sovet tankchilari ham talafot koʻrishdi: Folomeyev oyoqlarini muzlatib qoʻydi va yana olti oyga gospitalga tushdi, u yerda Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni, Lenin ordeni va “Oltin yulduz” medali bilan mukofotlandi, shuningdek navbatdagi harbiy unvon — katta leytenantni oldi. Bu 1945-yil 21-aprelda sodir boʻlgan.

Urush tugagandan soʻng, qahramon tankchi Moskva viloyatining Domodedovo qishlogʻidagi harbiy qurilish boʻlimida xizmatini davom ettirdi. Ammo 1954-yil may oyida jangovar jarohatlar taʻsiri oʻzini koʻrsatdi: sogʻligʻining keskin yomonlashishi sababli, xizmatni toʻxtatdi va ikki oy oʻtgach — 4 iyulda — Folomeyev vafot etdi.

1975-yil 24-aprelda Buyuk Gʻalabaning 30 yilligi sharafiga Xabarovsk viloyat xalq deputatlari Kengashi ijroiya qoʻmitasining qarori bilan “Sovet Ittifoqi Qahramoni Dmitriy Sergeyevich Folomeyev xotirasini abadiylashtirish uchun: Tupikovaya koʻchasi nomi Folomeyev nomiga oʻzgartirildi”.

Dmitriy Folomeyev, ochiq manbalardan olingan fotosurat.

Folomeyev koʻchasi on the Google's Map

"Streets' Voice" Gallery